gae(n) gaan lopen: Z.eil.; 0fl.; de vorm zonder -n overheerst Z.eil.; gaon: Z.V.W. en O.; goa (zware klank naderend tot ôô): G.; t.t. Ie p. enk. met n-uitg. Is regel: Z.V.W. en O. bv. ik gaon dan mao: Ax.; m.m. Ofl.; bv. ik gaen vroeg naer huus: Mdh.; spor. ook dat Z.eil.; voor t. t. mv. verg. inf.
V.t. l. gieng gienge(n): Z.eil.; Z.V.W.; L.v.Ax.; G.; Ofl.; ging gingen: L.v.H.; enk. géèng; géèngt; mv. me géèngeme enz. Wdo.; 2. goeng goenge(n): W.; Z.B. (geg. d. Hkz.; Ha.; Kpl.; Wmd.; Kb.); Z.V.W.; 3. gong gonge(n): Sch.-D.; L.v.Ax.; L.v.H. (geg. d. Lam.; Gra.; Ksz.); vormen 2. en 3. N.B.; T.; v.dw. (g)egae(n): m.m. Z.eil.; Ofl.; gegaon Z.V.W. en O.; egoa: G.
In vele gevallen waar A.N. spraak gebr. Iopen bezigt wordt gae(n) gao(n) gebr.: bv. Kom je vaoder dad 'êêl'ènde nog gegae? - Jae'ôôr ie gae nie 'ard mè ie komter toch: Grij.; Je gao zôô zêêre (loopt zo hard) d'r is toch niks an't'andje? Gde.; een zekere gang hebben: Wà gae se toch krom; ie gaod in z'n schouwers (loopt m. opgetrokken schouders); Ze gae nè't jok: m.
kromme hals gevolg v. h. te jong dragen v. zware melkemmers); Ze kan nie gae(n) enz.: ze kan niet lopen (bv. van iem. die verlamd is); Ze weet van grôôzigeid (trots ijdelheid) nie 'oe ze gae moet; Ko gae nog driftig ôôr vò z'n seventig jaeren: loopt nog flink stapt nog stevig door; 'Oe lang gae je d'r over?: hoe lang loop je er over?; Me zien kommen gaon: we zijn komen lopen voet gekomen: Rtc.; 'k Bin kommegae want m'n band was lek: Mlk.; 'k Ao zôô'n pien'an m'n been ik kost op s'n beste gae: Bh.; van de klok: Ie gae (gao) vôôr achter gliek: m.m. Alg.
Gae(n) gao(n) gez. v. ogen: rondloeren (vooral v. d. huisvrouw m. d. bedoeling aanmerking maken op de dienstbode): W. (omg. Mdb.; Ok.; Wkp.); Z.B. (Gs.; Kpl.; Wmd.; Kn.); T.; Phi.; Sch.-D. (Sdb.; Kwv.; Srd.; Zn.; Bh.; Otl.; Nwk.; Ow.); Z.V.W. (Rtc.); G. (Gdr.); Ofl. (Mdh.; Smd.); D'r oagen gaen altied en dienk mè nie dà's ôôit wà goeds van je zie:t: Srd.
Uitdr.: Dà'gaed- (gaod-) ook nogà: uitroep van verbazing syn. met het 'modernere' Affijn'ôôrl!: m.m. W. (Mdb.; Amd.; Njoos.; Rtm.; Kod.; Srk.; Dob.); Z.B. (Ndp.; Hkz.; Ha.; Gs.; Bsl.; Kpl.; Ktg.; Wmd.; Kb.); N.B.; Sch.-D. (Ng.; Ow.); Z.V.W. (Hp.); L.v.Ax. (Ax.; Hok.); Hlt.
't Gae(t) zòas 't gaet ('t gao(t) zòas 't gaot) mè (mao) nie zòas't 'ôôrt (moet mot): het gaat niet al te best (m. e. persoon een plan enz.): m.m. W. (Mdb.; Osb.; Dob.; Wkp.; Ztl.); Z.B.; N.B. (Wsk.); T. (TIn.; Scherp.); Sch.-D. (Kwv.; Zn.; Ow.; Bns.); Z.V.W.; L.v.Ax.; Hlt.; G. (Gdr.); Ofl. (Mdh.; Ogp.).
Gae(n) gao(n) mé mie enz.: verkering hebben met: 'lopen met': W.; Z.B.; T. (Tln.; Anl.); Phi.; Sch. (Rns.); Z.V.W.; L.v.Ax. (Ax.); Pl.; G. (Gdr.); Ofl. (Azn.); thans drnaast. gewoon: lôôpe(n) mé enz.
Aant.: zowel losse als vaste verkering doch meestal de eerste; thans voor het laatste: verlove(n): Me verlove(n) mé (enz.) Paesse: we verloven ons m. P.; onze verloving wordt m. P. publiek. Er gaat daaraan gewoonlijk een vrij lange periode v. Iosse verkering vooraf.
Zie:
verkêêren.
Gae(n) gao(n) om: gaan halen iem. iets afhalen: Alg.; zie nader:
om.
Gae(n) op (meisjes joengers): op e. partijtje van meisjes jongens gaan ter ere van een kroonjaar v. e. klasgenootje: W. (geg. d. Osb.; Srk.; Dob.): ook: ik mag op meisjes joengers.
Als hulpw.w.: 1. van tijd (zullen): Z.V.W.; Lv.Ax.; L.v.H.; bv. Ik gaon't gaon doe:n gaon't gaon 'aolen; Vaoder gao gaon werken bie d'n notaoris as tuunman: Gde.; Gao je'tnoe gaon doe:n of moe'k nog langer wachten?: Rtc.; 't Gieng nie gaon dà sag ik wel: Ax.; Dà gaot nie sien ei je't goe:d begrepen?: dat zal niet gebeuren...: Cz.; Dà gaon ik nie mêêr beleven: Lam.; zeld. ook
Z. eil.; geg. d. Amd.; Rtm.; Kwv.; Bns.: Kwà me gae 's gaen ete: Amd.; 'k gae's gae beginne: Rtm.; Gae me nog 'n èndje ommegae?: Kwv.
2. in onb. wijs als versterking v. h. hoofdw.w.: W. bv. Gae jie noe me's gaen-ete ik moe nog even d'n boe:l opree¶ ?: Ok.; 't Is aol zò die:re ajj'in stad wà gae gae gebruke ik neme de boter 'ammen mè mee: Aag.
Aant.: in dezelfde functie komt ge- voor als intensiefvoorvoegsel zie ald.
Iets gaende meeke(n) gaonde maoke(n): aan de gang maken: m.m. W.; Z.B. (Hkz.; Ha.; Ktk.; Ktg.; Ier.; Wmd.; Kb.); N.B. (Wsk.); T. (Tln.; Ovm.); Sch.-D. (Bh.; Bwh.; Zn.; Bns.); L.v.Ax.; G.; Ofl.; 't Sou me gaende maeke enz.: trek doen krijgen: W. (Mdb. en omg.; Vs.; Amd.; Kod.; Grij.); T. (Tln.); Sch.-D. (Bh.; Bns.); G.; Ofl.; Je maek dà' kind gaonde: je maakt dat kind aan 't huilen: Gdr.; Hie maekte 't spil wêêr gaonde: hij maakte de zaak (de herrie) weer aan de gang: Odp.
't Gaende (gaonde) werk van de klokke: het uurwerk (in tegenstelling m. h. slagwerk): W. (omg. Mdb.; Amd.; Osb.; Vwp.); Z.B. (Wolf.; Hkz.; Kpl.; ler.; Kn.); N.B. (Col.); T. (Anl.; Ovm.); Phi.; Sch.-D. (Kwv.; Rns.; Bh.; Ow.); Z.V.W.; G. (Gdr.).
Zie:
gaewerk;
lôôpwerk.
