zaed

zaed zaod 1. zaad: m.m. Alg. (voor bijz. bet. zie onder). Uitdr.: In 't zaed gae(n) goa(n): in het zaad schieten (v. sla enz.): Z.eil.; Z.V.W. (Cz.; Sdk.; Obg.); G.; Ofl.; alg. ook in 't zaed enz. schie:te(n). Scherts. gez. v. e. Iang mager iem. aldus geg. d. Ktg. Overdr.: Op droog droag zaed zaod zitte(n): op zwart zaad zitten gebrek lijden: m.m. W. (omg. Mdb.; Vre.; Ok.; Grij. Ok.; Ztl.); Z.B. (Hkz.; Ovz.; Hrh; Kn.; Kb.); N.B. (Col.); T. (Svn.); Sch.-D. (Zr.; Rns.; Adb.); G. (Gdr.); Ofl. (Mdh.; Smd.; Dl.); IJ et geld as zaod: hij is heel rijk; L.v.H.
2. in de bijz. bet. koolzaad: m.m. Alg. zie nader bij zaed-
zaod-dosse(n)
en andere samenstellingen.
3. inzet inleg: z'n zaed zaod è(n) enz.: zijn inzet terug hebben: m.m. W. (Vwp.; Ok.; Grij.; Dob.; Aag.; Wkp.; Mlk.; Bgk.); Z.B. (Wolf.; H.H.; Hkz.; Gs.; Ktg.; Kwd.; Ovz.; Kpl.; Hdk.; Kn.; ler.; Kb.); T. (Mtd.; Anl.; Po.); Sch.-D. (Zr.; Kwv.; Elm.; Bh.; Hsd.; Ow.; Bns.); Z.V.W. en O.; G.; Ofl. (Mdh.; Ogp.); Laurine è j'ewonn'n mie 't kautje spel'n (bepaald knikkerspel)?- Nêê mè verlooz'n ok nie 'k èn net me zaed vrom: Kn.; in zelfde bet.: zaedjes zaodjes geg. d. Vwp.; Zr.; Bns.; Bks.; Cz.; Mdh.; Smd.; Odt.; 'k Houwe op à'k m'n zaedjes ha: Ogp. Aant.: de vorm zeu geg. d. Aag.

Zie
aes
aos (os).
Voe z'n zaed zitte(n): op zware lasten zitten geld geleend hebben dat moet worden afgelost geg. d. Z.B. (ler.; Ovz.).
De uitdr.: zeule en zaed betaele: de onkosten vergoeden geg. d. Z.B. (Stek.); niet bev.
3. verzadiging in de uitdr.: ik kan m'n zaed d'r nie (an) in zie:¶: ik kan er niet genoeg naar kijken geg. d. Anl.; Bh.; Hsd.; var....nie an kieke: Bns.; Wà 's dat 'n môôi pertret van je moeder 'k kan d'r m'n zaed nie in zie:¶: Hsd.; ook v. iets onaangenaams: zò onstrant as dà kind is 'k kan...: geg. d. Nwk. die de uitdr. in verband brengt met zaed: nakomelingschap zie volg. art. in bet. ik zie er niet veel heil in zie er niet veel van komen: Rns.

2.'t zaed het nageslacht de nazaten kinderen: zeld.; geg. d. Njoos.; Vwp.; Ok.; Grij.; Ovz.; Elm.; Nwk.; Gdr.; Mdh.; Smd.; bijv.: 'k Hè veel zaed van m'n zeune magge zie:¶: veel kinderen: Grij.; Dat was wat vôôr d'ouwe lui as se op d'r gouwe bruloft op de foto kwaeme te midde van aol d'r zaed (kinderen kleinkinderen): Gdr.; ls 't nie goe:d voe mien dan is't goe:d voe m'n zaed: Ovz.; Schrap mien in (en) m'n zaed riep Kees d'n Vister toen ie zòveul mêêr geld most geve voor z'n plaes in de kèrke: Smd. Aant. ook naezaeden is niet ongewoon aldus geg. d.: Svn.; Zr.; Dsr.; Ow.; Gdr.; Mdh.; Smd.; Dl.