Woordenboek supplement

1. last, in de uitdr.: je zà d'r 'n 'óóp èrremoe: van kriege: je zult er veel last van krijgen: geg. d. Osb. Wat 'n èrre­ moe: !: uitroep van medelijden: geg. Kod; Bgk; Ztl. In d'n èrremoe: zitte(n), weze(n): in de problemen zitten: geg. d. Kod.
2. armoe, in de uitdr.: Gao weg joen­ gen, 'oe kunn'n die dat 'uus  noe koop'n, d'èrremoei loopt van onder de deure: het is er armoe troef, 

broodje van fijn deeg in de vorm van een haantje (evt. met een ruitertje op het haantje) op een stokje gestoken, versierd met papieren vlagge­ tjes enz., geg. d. SchD. De kinderen lopen er zingend mee rond. In tegen­ stelling tot wat onder aeremstokje, WZD 11a, staat vermeld, gingen de kin­ deren er niet met Palmpasen mee rond, maar eerder acht weken voor Pasen, in dezelfde tijd als het Schouwse stra­ rieën. In de volkskunde wordt in dit verband wel over een vervroegd Palm­ pasen gesproken. Het is, gezien de aard van het gebruik, echter de vraag of men niet eerder moet denken in de richting van een carnavalsviering, verbonden met voor-christelijke riten.

Naast het vroege voorjaar, duikt het ae­ remstokje ook in de herfst op: op de derde dinsdag van oktober, ter gelegen­ heid van de zogenaamde 'Aemstiese koeiemart. Nog tot in deze eeuw (ca. 1905), lang na de bloeiperiode van die veemarkt, is het een vrije dag en kermis voor de jeugd, inclusief aeremstokje­ soptocht en de geijkte liedjes (vgl. WZD lla). Een dergelijke oktoberker­ mis, haantjesoptocht incluis, was overi­ gens ook in de buurt van Hulst in zwang.

In de tweede helft van de vorige eeuw kreeg het aeremstokje een plaats bij het Sinterklaasfeest, onder meer te Nwk. Optochten door de straten van het dorp kwamen er echter niet (of hoogst zel­ den) meer aan te pas. Het volgende volgens opg. v. de heer J. C. C. Smalle­ gange (Nwk): omstreeks Sinterklaas zag men in de dorpswinkels een emmer op de toag staan met een beetje zand erin. In de emmer waren een twintigtal zgn. aeremstokjes gezet. Zo'n aerem­ stokje bestond uit een met papieren lint versierde koek, die een haan moest voorstellen, geprikt op een stokje. Als het goed was, dan zat er een tus­ senbêêntje (ruiter) op, maar dat hing van de prijs af. De stokjes waren 'ekapt uut 'n stiesselkis(t)je (o. i. d.) en wiere bie-' efikkeld ml 'n mes. Om de hals van de haan zat een ongeveer 5 cm brede manchet van prachtig, eenzijdig gekleurd glanspapier, aan de kop (soms ook aan de staart) werden kruiselings gevouwen strikjes van glanspapier geprikt. Men prikte eveneens een dozijn smalle linten (geel, rood, groen, paars) aan de kop.

Een aeremstokje was echt een feest van kleuren en voor de kinderen van die tijd een rijk bezit. Het was zodoende een lang leven beschoren. Iedere avond, meestal tussen vijf en zes, als vader en moeder nog   niet   in de woonkamer  waren, was het aeremstokjesoptocht. Ieder voorzien van een stokje, liepen de kinderen de grootste ronde die ze maken konden, steeds maar weer, in d'n 'uzen. Dan werd ook het bijbehorende versje gezongen liefst met flinke uitha­ len:

Aerremstokje Turref in je rokje

Buurvrouw eije m'n jongen nie ezie: Wè ezie: mà nie esproke

Je is verbie m'n deurtje eloape.

Zo na een week kwam het stokje weinig meer uit z'n hoekje op de rechtbank. Het werd tenslotte afgetuigd, de spel­ den werden op moeder's speldenkussen gestoken, de uitgedroogde koek werd aan kleine brokjes gesneden en met melk als broodpap gegeten. Omstreeks de Eerste Wereldoorlog zijn de aerem­ stokjes ter ziele gegaan. Maar omst­ reeks 1935 is er nog een bakker op Kerkwerve geweest die ze tijdelijk weer verkocht.

Vgl. Bulletin 14 (voorjaar 1970), 26-28. Ald. vindt men een uitgebreide bron­ vermelding van bovenstaande. 

Z. eil. geven, waar vormen van petaote, petaten en petatten in ZB en ZVW voorkomen, overwegend de uitspraak aerepel.In ZVW; LvA (Ax; Hok) overheerst aerpels of ae:pel. De uitspraak errepel geg. d.  Osb; Wsb en

o.m. te Rtm; Kod als specifiek Sou­ burgs gevoeld. Verder in talloze uit­ drukkingen: die ziet 'r uut as 'n kwaei­ en, kwaoien aer( e)pel: hij ziet er slecht uit: W (Aag; Mdb); ZB (Han;  Wdp); NB (Kam; Ks); SchD (Dsr); T (Svn); LvA (Ax; Nz); GOfl (Dl). Zie: petaote, bonke, pokkig, tèrve. Je ei drie aerepels: 

êên in z'n bakkes, êên an z'n vurke en êên op zicht: gezegd wanneer iemand onfatsoenlijk, te gulzig eet: geg. d. Gs. M'n eten aerpels mee aerpels: we krij­ gen geen toespijs: LvA. Aant.: ook met de toevoeging: en èrpels achteran: LvA. Me bin nog nie an de nieuwe ae­ repels: we zijn er nog niet, hebben ons doel nog niet bereikt: W (Kod; Osb; Rtm); ZB; NB; T; Phi; SchD (Bns; Dsr); ZVW (Sls; Zzd); LvA; Ofl. Iets tussen d' aerepels en de pap doe:e: tus­ sen neus en lippen door: ZB (Ha); NB (Ks); T (Anl; Ovm); Ofl (Dl). Aant.: Hkg geeft tussen d' aerepels en de brie. Je docht dat 'n 't zaakje even tussen d'aerepels en de pap uut mekaore kon doe:e, mè dat viel tegen: Ks. 't Is bie d'n èrpel: als na een flinke regenbui het regenwater in de grond dringt: ZVW. Binst à me rust'n, kapp'n me d'èrpels: we doen het karweitje even tussendoor: zvw.

aardap­ pelschilmesje, ZB (Ier); ZVW  (Bks; Obg; Sdk);  LvA  (Nz);  GOfl  (Gdr; Mdh). Zie: petaotemesje, puntmesje, kaopertje, slekkestekertje; pujevildertje.